انواع لوله :
لوله ها را می توان به انواع مختلف از نظر جنس ، کاربرد و نحوه اتصالات دسته بندی نمود .
لوله هایی که در سیستم آبرسانی و فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل می باشد .
* لوله های گالوانیزه :
لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند : لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید معروفند و عموماً بین این دو فرقی گذاشته نمی شود ،در صورتیکه لوله های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر هستند .
1- لوله های فولادی گالوانیزه :
این نوع لوله ها گاهی برای تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی کوچک به کار برده می شود ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است . جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده درز آن را جوش می دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگیها در یک وان آبکاری روی اندود (گالوانیزه) می کنند . این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند و کلیه اسیدهایی که برای چدن مضر می باشند فولاد گالوانیزه را هم خراب می کنند .
2- لوله های آهنی گالوانیزه :
جنس این لوله ها از آهن سفید نورد شده است که درز آن توسط دستگاه های درز جوش بهم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرو می برند . به همین علت آنها را لوله های با درز نیز می گویند . این نوع لوله ها از رنگ تیره و خاکستریشان شناخته می شوند .و عموماً به دو صورت سبک و متوسط تولید می شوند .
کلیه لوله های فولادی و آهنی گالوانیزه در شاخه های 6 متری و دو سر دنده با قطر 1/2اینچ تا 8 اینچ تولید می گردند . قر این لوله ها معمولاً‌قطر اسمی است که بزرگتر از قطر داخلی و کوچکتر از قطر خارجی است .
همچنین در بازار این لوله ها را بر اساس نمره می شناسند . لوله های گالوانیزه نیز به وسیله دنده پیچی به یکدیگر وصل و توسط مواد مناسب آب بندی می شوند .
نکته : از اتصال این لوله ها به روش جوشکاری باید پرهیز نمود زیرا بر اثر حرارت ناشی از جوشکاری و سوختن روکش گالوانیزه (آلیاژ روی) دود غلیظ و سفیدی تولید می شود که محیط کار را آلوده می نماید و تنفس آن ایجاد مسمومیت کرده و موجب آسیب دیدن دستگاه تنفسی می شود .
مشخصات لوله های گالوانیزه
| نمره لوله |
قطر اسمی (in) |
قطر خارجی برحسب میلیمتر | ضخامت برحسب میلی متر | وزن لوله 6 متری بر حسب کیلوگرم | |
| حداکثر | حداقل | ||||
| 2 | 1/2 | 4/21 | 00/21 | 00/2 | 510/6 |
| 5/2 | 3/4 | 9/26 | 4/26 | 35/2 | 210/9 |
| 3 | 1 | 8/33 | 2/33 | 65/2 | 020/13 |
| 4 | 1 1/4 | 5/42 | 9/41 | 65/2 | 500/16 |
| 5 | 1 1/2 | 4/48 | 8/47 | 90/2 | 700/20 |
| 6 | 2 | 2/60 | 6/59 | 90/2 | 000/27 |
| 7 | 2 1/2 | 76 | 2/75 | 90/2 | 900/33 |
| 8 | 3 | 7/88 | 9/87 | 25/3 | 700/44 |
| 9 | 3 1/2 | 2/101 | 3/100 | 65/3 | - |
| 10 | 4 | 9/113 | 00/113 | 65/3 | 700/65 |
| 12 | 5 | 6/140 | 7/139 | 85/4 | 510/102 |
| 15 | 6 | 1/166 | 1/165 | 85/4 | 010/125 |
مطابقت قطر اسمی و نمره لوله ها
| 8 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 1/2 | 2 | 1 1/2 | 1 1/4 | 1 | 3/4 | 1/2 | قطر لوله (in) |
| 18 | 15 | 12 | 10 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 5/2 | 2 | نمره لوله |
* لوله های چدنی :
جنس این لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ ، شکل و طول لوله ،نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستندو اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوند .
لوله های چدنی که در سیستم لوله کشی فاضلاب به کار می رود :
الف) سرتوپی (یک سرتوپی – دو سرتوپی)
ب) دو سر تخت
| نکته : لوله های چدنی با سرتوپی و سرتخت به ترتیب لوله های بوشن دار و بدون بوشن نیز نامیده می شوند . |
مزایای لوله های چدنی :
1- در برابر فشار وارده به جداره های خارجی دارای مقاومت و استحکام خوبی هستند .
2- فرسودگی این لوله ها کمتر از لوله های فلزی است .
3- می توان براحتی از دستگاه تراکم هوا جهت باز کردن و رفع گرفتگی لوله استفاده نمود .
4- قیمت لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی ارزانتر است .
معایب لوله های چدنی :
1- نصب لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی کنتدتر انجام می شود .
2- لوله های چدنی به علت تاثیر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب زنگ می زنند و جلوگیری از زنگ زدگی آنها میسر نمی باشد .
3- داشتن وزن زیاد قطعات و کثر اتصالات و در نتیجه زیاد پیوند از معایب دیگر لوله های چدنی می باشد .
مقایسه لوله چدنی توپی دار و سر تخت :
1- قابلیت تحمل فشار لوله های سرتخت بیشتر است .
2- لوله های سر تخت به دلیل نداشتن مادگی و لبه های قیطانی و وزن و ضخامت کمتر و نوع پیوند کاربرد بیشتری دارند .
3- لوله های سرتخت به دلیل خاصیت الاستیکی نوع پیوند آن تغییر حرارت بیشتری را نسبت به لوله های دیگر تحمل می کند .
وزن لوله های چدنی توپی دار فاضلاب (استاندارد ASTM)
| قطر لوله | لوله های یک سرتوپی | لوله های دو سرتوپی | |||
| mm | ln | وزن یک متر لوله kg | وزن یک فوت لوله lb | وزن یک متر لوله kg | وزن یک فوت لوله lb |
| 50 | 2 | 140/12 | 5/5 | 140/12 | 5/5 |
| 75 | 3 | 000/21 | 5/9 | 000/21 | 5/9 |
| 100 | 4 | 700/28 | 13 | 700/28 | 13 |
| 1215 | 5 | 500/37 | 17 | 500/37 | 17 |
| 150 | 6 | 150/44 | 20 | 150/44 | 20 |
نکته :در اتصالات چدنی دو نوع تبدیل کاهنده (تخفیفیة) و تبدیل افزاینده در اندازه های تبدیلی متنوع وجود دارد که بر حسب جهت توپی سر وصاله ،اگر قطر توپی بزرگتر از لوله باشد تبدیل فزاینده و در غیر این صورت کاهنده خواهد بود .
افست یا دو خم
در تغییر امتداد لوله های افقی و قائم سیستم لوله کشی فاضلاب به کار می رود وبا مقادیر انحراف مختلف تولید می شوند .
نکته : برای محاسبه خم 45 درجه بایستی از روابط زیر استفاده کرد .
طریقه اتصال لوله های چدنی
اتصال لوله های چدنی توپی دار با استفاده از کنف و سرب انجام می گیرد و اتصال لوله های چدنی دو سر تخت به کمک واشر لاستیکی و بست مخصوص انجام می شود .
روش اتصال لوله های چدنی توپ دار :
1- ابتدا بایستی بدنه لوله واتصالات از نظر سالم بودن تست شود و نحوه آزمایش از طریق زدن ضربات آرام چکش امکان پذیر است . چنانچه لوله شکسته باشد یا حتی دارای ترک مویی حزیی باشد صدای ضربات به صورت بم که اصطلاحاً صدای «مرده چدن» نام دارد شنیده می شود .
نکته : صدای برخاسته از برخورد ضبات چکش به لوله سالم طنین دار می باشد و همژنین قسمت مادگی بایستی در جهت جریان قرار گیرد .
2- پس از اینکه لوله ها در یک امتداد به صورت هم محور در داخل یکدیگر قرار داده شدند کنف مخصوص بایستی با استفاده از قلم و چکش در طوقه مطابق شکل متراکم شود .
لازم به ذکر است کنف مورد استفاده به دو روش دو رشته ای و سه رشته ای بافته می شود و کنف بافته شده بایستی متناسب با قطر لوله های اتصالی بوده و فضای بین نر و مادگی را تا عمق 5/2 سانتی متری لبه مادگی پر نماید .
3- سرب مذاب که قبلاً توسط چراغ کوره ای یا کوزه ذوب تهیه شده با ملاقه مطابق شکل داخل طوقه ریخته می شود . چنانچه محل پیوند به صورت کاملاً عمودی و سرتوپی رو به بالا باشد نیازی به کمربند سرب ریزی نیست اما اگر محل پیوند افقی یا مایل یا سرتوپی رو به پایین باشد استفاده از کمربند سرب ریزی ضروری است و باید با استفاده از کمربندهای نخ سوز یا لاستیکی یا فلزی یا گل رس با ایجاد مسیر سرب ریزی عمل سرب ریزی را انجام داد .
4- بعد از تمام مراحل فوق وقتی سرب سرد شد آن را باید با استفاده از قلم سرب کوبی و چکش به طور آهسته کوبید تا مواد لازم حتی الامکان به داخل اتصال برود .
روش اتصال لوله های چدنی سر تخت :
1- ابتدا باید واشر لاستیکی را از طوقه فولادی خارج کرده و سالم بودن آن را بررسی نمود .
2- واشر لاستیکی را در انتهای قطعه اول لوله مورد اتصال قرار داده به طوریکه رگه برجسته میانی واشر به لبه انتهایی لوله مماس باشد .
3- قسمت آزاد واشر لاستیکی را به پایین برگردانده تا رگه برجسته میانی روی لبه انتهایی لوله قرار گیرد .
4- قطعه دوم مورد اتصال را وارد واشر لاستیکی نموده به طوریکه لبه آن روی رگه برجسته میانی قرار گیرد . سپس باید قسمت برگردانیده شده واشر را به حالت اول خود درآورد .
5- بست نگهدارنده فولادی را باز رده جهت سهولت بسته شدن سطح داخلی آن را کمی چرب نموده و طوقه را در محل خود و بر روی واشر لاستیکی قرار داده و پیچها را در محل خود باید بتدریج سفت نمود .
* لوله های پلاستیکی :
لوله های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوند عبارتند از :
1- لوله های پلاستیکی پی وی سی (PVC – مخفف پلی و نیل کلراید)
2- لوله های پلاستیکی (PE مخفف پلی اتیلن)
3- لوله های پلاستیک ABS (مخفف اکریلونیتریل ، بوتادین و استیرن)
4- لوله های پلاستیک PP (مخفف پلی پروپلین)
5- لوله های پلاستیکی CPVC (مخفف کلرینیتد پلی و نیل کلراید)
6- لوله های پلاستیکی PB (مخفف پلی بوتیلن)
نکته : در شبکه فاضلاب از لوله های پی وی سی و پلی اتیلن بیشترین استفاده به عمل می آید .
مزایای لوله های PVC
1- اتصال لوله و قطعات آن بسیار آسانتر و سریعتر از سایر لوله ها انجام می شود .
2- در نصب روکار احتیاجی به رنگ آمیزی ندارند .
3- دارای وزن سبک هستند و به راحتی در بین سقف کاذب و مکانهایی که دسترسی بدان مشکل است نصب می شود .
4- در مقایسه با لوله های دیگر قطر خارجی کمتری داشته و به راحتی در داخل دیوار جاسازی و اجرا می شود .
5- در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردار هستند .
معایب لوله های PVC
1- لوله های پی وی سی خشک در برابر سرما بسیار حساس و شکننده می باشند .
2- لوله های پی وی سی در برابر حرارت زیاد فرم و استحکام خود را از دست می دهند .
3- به علت قدرت مقاومت کم جداره این نوع لوله ها بایستی از فنر لوله بازکنی برای گرفتگی مجرای لوله ها استفاده نمود .
4- در برار نیروهای خارجی دارای مقاومت کمتری هستند .
| نکته : لوله های فاضلاب PVC از نوع خشک در دو نوع فشار ضعیف به رنگ خاکستری و متمایل به آبی و فشار قوی به رنگ خاکستری روشن تولید می شوند . کاربرد لوله های PVC فشار ضعیف در لوله کشی تهویه آب باران و اتصال برای آب باران بالکنها و لوله های اتصالی توالتها است اما کاربرد لوله های PVC فشار قوی در سیستمهای فاضلاب ساختمان به عنوان لوله های عمودی و جمع آوری کننده و لوله تخلیه اصلی فاضلاب است . |
مشخصات لوله های PVC فشار ضعیف
| 200 | 150 | 125 | 100 | 70 | 50 | 40 | قطر اسمی mm |
| 4 | 2/3 | 5/2 | 2/2 | 8/1 | 8/1 | 8/1 | ضخامت جدار لوله mm |
مشخصات لوله های PVC فشار قوی
| 200 | 150 | 125 | 100 | قطر اسمی mm |
| 5/4 | 6/3 | 3 | 3 | ضخامت جدار لوله mm |
نکته 1 : اتصال لوله های PVC بر حسب نوع لوله و اتصالات به روشهای مختلف انجام می شود که نوع اتصال چسبی متداولتر است .
نکته 2 : اتصال حداقل به مدت 10 تا 15 دقیقه به هیچ وجه نبایستی حرکت داده شود تا سفت گردد .
مزایای انواع لوله های PE
نوع اول – داشتن چگالی ، مقاومت حرارتی پایین و قابلیت انعطاف خوب از مزایای این نوع می باشد .
نوع دوم – دارای چگالی متوسط و اندکی سخت تر از نوع اول هستند و در دمای بالا مقاومتشان بیشتر بوده و قابلیت انبساط بهتری دارند .
نوع سوم – بسیار سنگین تر از نوع قبلی و چگالی بیشتری دارند و برترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت – قابلیت انبساط- درجه سختی – ضریب زبری را دارا هستند و از این رو کاربرد وسیعی در گازرسانی و آبرسانی دارند .
نکته 1 : اتصال لوله های PE به روشهای مختلف دنده ای – فلنچی – بستی – اورینگی و نر و مادگی با روش اتصال جوش حرارتی و جوش سر به سر انجام می شود .
نکته 2 : اتصال دنž
دیدگاه شما